"Matka siedzi z tyłu", reż. Hilmar Oddsson

 

Nie jestem przekonany, czy Hilmar Oddsson proponuje nam czarną komedię, choć oczywiście bardzo się stara, by sporo jej elementów pojawiło się tutaj w mniej lub bardziej trafny sposób. O ile rozbraja nauka szydełkowania więźniów, o tyle scena z dwiema podpitymi kobietami szukającymi męskiego towarzystwa jest słaba i serio niesmaczna. Ale cały film jest nadzwyczaj dobry, bo opowiada nie tylko rzeczywistą historię, lecz również w umiejętny sposób łączy elementy surrealistyczne z podróżą po Islandii. A dzięki surrealizmowi ciekawiej wygląda portret psychologiczny głównego bohatera. Natomiast wpatrując się w ten portret, jednak zdecydowanie nie było mi do śmiechu.

Właściwie jest to opowieść o relacji. Trudnej, toksycznej, jednocześnie przepełnionej pozorną harmonią oraz akceptacją. Matka i podstarzały syn. Mieszkają z dala od cywilizacji na Fiordach Zachodnich i już w pierwszej scenie widzimy, jak silna jest łącząca ich więź egzemplifikowana przez wełnę, z której zarobkowo robią islandzkie swetry. Tajemnice rodzinne odsłaniane są stopniowo, bardzo umiejętnie i z doskonałym wyczuciem balansu – zachować surowość oraz pozorną filmową flautę, a opowiadać o najbardziej boleśnie dotykających emocjach z przeszłości, która – jakby tego chciał bohater – nie odeszła tak po prostu.

Nie jest to film jednego aktora, jednak Þröstur Leó Gunnarsson kradnie tutaj praktycznie każdy kadr. Wyobcowany, oddalony od rzeczywistości, pragnie spełnić wolę matki, a jednocześnie odkrywa mroczne tajemnice dotyczące swojego życia. Jest Islandczykiem z krwi i kości. Dumnie niosącym w sobie każdą cichą skargę, bo przecież nie ma się komu poskarżyć, jak nie da się wydostać z okolic domu pośrodku niczego, nie angażując w to sporego wysiłku. Czarno-białe zdjęcia pejzażowe Islandii robią ogromne wrażenie, nie tylko podkreślając jej dystyngowanie, ale przede wszystkim zaciemniając koloryt postaci, które wciąż na nowo zaskakują. W tonacji noir rozgrywa się przed nami trochę slow cinema, ale przede wszystkim opowieść o islandzkiej tożsamości – skonfrontowanej ze śladami świata spoza wyspy, bo już w 1980 roku na drogi szutrowe Fiordów Zachodnich, na których trudno się minąć z autem jadącym z naprzeciwka, wjeżdżają zagraniczni turyści.

Oddsson ciekawie niuansuje islandzką przynależność do swojego skrawka ziemi, która jest jednocześnie przestrzenią wolności, ale i egzystencjalnego zniewolenia. W świecie matki i syna czas toczy się inaczej, a wieści z kraju i ze świata przybywają z opóźnieniem nagrane na kasety magnetofonowe. Oboje utknęli w danym miejscu i pozornie jasno określonej relacji, bo z różnych powodów było to konieczne. Przełom następuje w zaskakujący sposób, a reżyser z islandzką nonszalancją traktuje szczegóły swojej filmowej opowieści – na przykład to, że bohater przez kilka dni nie zmienia ubrania, a pasażerka w aucie nie podlega oczywistym procesom, które następują w ciągu kilku dni, a o których nie chcę wspominać, by nie psuć zaskoczenia pojawiającego się w tym filmie już na samym wstępie. Nic to. Historia opowiedziana jest w konsekwentnym obrazie, ładnie skadrowana, podzielona na rozdziały i z pięknym portretem islandzkiej natury, która jawi się tutaj jako wyjątkowo łagodna, bo nawet deszcz jest jakby deszczykiem, a wiatr, choć go słychać, w żaden sposób nie oddaje tego, co to znaczy wiać na Islandii.

Film usatysfakcjonuje wielbicieli kina drogi, twórczości Jima Jarmuscha, na którego powołuje się reżyser, opowiadając o tym, że ta historia przyszła do niego po dekadach rozmyślań, jak również każdego, kto lubi absurdalny humor – nie zawsze czarny i nie zawsze trafnie dobrany do sceny. Dwugodzinny spektakl, w którym wrzące emocje studzi północny chłód natury, lecz także kino zaskakujących zwrotów akcji i kilku scen, które naprawdę bawią znakomicie. Każdy rodzaj goryczy niesiony przez życie przez bohaterów i w odpowiednich miejscach artykułowany zderza się z licznymi absurdami wynikającymi z tego, że na drodze matki oraz syna, która dotychczas była monotonna i prozaiczna, zaczynają stawać dziwne postacie, a wraz z nimi pojawiają się dziwaczne zbiegi okoliczności. W tym wszystkim to jest jednak bardzo ciepły film. Taki trochę nienordycki w swej słodyczy zakończenia, jednak ciekawie portretujący ochłodzenia i napięcia w pozornie harmonijnej relacji. Dlatego zdecydowanie lepiej pasuje tu oryginalny islandzki tytuł, jednak w tłumaczeniu zdecydowano się odnieść do Barei. Czy słusznie – warto się przekonać.

Premiera kinowa w Polsce: 5 stycznia 2024 roku

Polski trailer znajdziecie TUTAJ, ale nie polecam go oglądać, bo zdradza praktycznie wszystko.

---------

Za możliwość przedpremierowego obejrzenia dziękuję Aurora Films